Umowa o dożywocie (art. 908 k.c.)

Celem umowy o dożywocie jest przeniesienie przez właściciela nieruchomości jej własności na inną osobę w zamian za zobowiązanie się tej osoby do zapewnienia właścicielowi dożywotniego utrzymania.

---

Stronami umowy są:

• dożywotnik (czyli właściciel, będący osobą fizyczną, który przeniósł własność w drodze umowy o dożywocie) i
• zobowiązany (czyli nabywca nieruchomości, w tym również osoba prawna).

 

Umowa dla swojej ważności wymaga formy aktu notarialnego. Wpis do księgi wieczystej nie jest obligatoryjny, ale należy przychylić się do stanowiska, że jest pożądany z uwagi na pewność obrotu.  

Prawo dożywocia ma charakter niezbywalny i wygasa z chwilą śmierci uprawnionego. Właściciel nieruchomości chcący zawrzeć umowę o dożywocie powinien zadbać o to, aby określała ona świadczenia, które miałyby być spełniane przez zobowiązanego na jego rzecz. Brak określenia konkretnych świadczeń spowoduje, że na nowym właścicielu ciążyć będą obowiązki wskazane w kodeksie cywilnym, tj. konieczność przyjęcia dożywotnika jako domownika, dostarczanie mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnienie mu odpowiedniej pomocy i pielęgnowania w chorobie oraz sprawienie mu własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym.

 

W umowie o dożywocie nabywca nieruchomości może zobowiązać się obciążyć ją na rzecz zbywcy użytkowaniem, którego wykonywanie jest ograniczone do części nieruchomości, służebnością osobistą (najczęściej mieszkania), albo spełniać powtarzające się świadczenia w pieniądzach lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku.

 

Zamiana dożywocia na rentę oraz inne roszczenia związane z umową

Jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, każdej ze stron przysługuje roszczenie o zamianę wszystkich lub niektórych uprawnień na dożywotnią rentę odpowiadającą ich wartości. Ponadto jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, w wyjątkowych wypadkach sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika rozwiązać umowę o dożywocie. Jeżeli natomiast zobowiązany z tytułu umowy o dożywocie zbył otrzymaną nieruchomość, dożywotnik może żądać zamiany prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tego prawa. Reguły te stosuje się odpowiednio do umów, przez które nabywca nieruchomości zobowiązał się, w celu zapewnienia zbywcy dożywotniego utrzymania, do obciążenia nieruchomości użytkowaniem z ograniczeniem jego wykonywania do części nieruchomości.

 

Osoba, względem której ciąży na dożywotniku ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli wskutek tej umowy dożywotnik stał się niewypłacalny. Uprawnienie to przysługuje bez względu na to, czy dożywotnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, oraz bez względu na czas zawarcia umowy. Ten uproszczony tryb dochodzenia bezskuteczności umowy jest jednak dostępny dla uprawnionego do alimentów przez okres 5 lat od daty zawarcia umowy o dożywocie.