Wypadek przy pracy

Wypadek przy pracy to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą.

 

O wypadku przy pracy będziemy mówić, gdy zdarzenie spełnia jednocześnie 4 przesłanki:

  1. ma charakter nagły,
  2. zostanie wywołane przyczyną zewnętrzną,
  3. powoduje uraz lub śmierć,
  4. nastąpiło w związku z pracą, tj.:
  • podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
  • podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia;
  • w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Za wypadek przy pracy, na mocy art. 3 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:

  1. uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe;
  2. wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
  3. pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie;
  4. odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący, pobierania stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych;
  5. wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych spółdzielni;
  6. wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
  7. wykonywania pracy na podstawie umowy uaktywniającej, o której mowa w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2019 r. poz. 409 i 730);
  8. współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
  9. wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
  10. wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
  11. wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi;
  12. odbywania służby zastępczej;
  13. nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej im. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego przez słuchaczy pobierających stypendium;
  14. kształcenia się w szkole doktorskiej przez doktorantów otrzymujących stypendium;
  15. wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Zgodnie z art. 3 ust. 2 wyżej wskazanej ustawy, na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w definicji wypadku przy pracy (chyba że wypadek został spowodowany postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań), podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony, lub przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.


Podstawowe obowiązki pracodawcy

Pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, powinien niezwłocznie poinformować o wypadku swojego przełożonego. W takiej sytuacji pracodawca jest obowiązany podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalić okoliczności i przyczyny wypadku. Ciąży na nim również obowiązek zastosowania odpowiednich środków zapobiegających podobnym wypadkom w przyszłości. W przypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego wypadku przy pracy jest on ponadto obowiązany niezwłocznie zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora. Ten sam obowiązek zaistnieje w przypadku wystąpienia każdego innego wypadku, który wywołał wymienione skutki i miał związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy.

Pracodawca jest obowiązany systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze.


Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku

Okoliczności i przyczyny wypadku ustala powołany przez pracodawcę dwuosobowy zespół powypadkowy w skład którego wchodzi pracownik służby BHP oraz społeczny inspektor pracy. Zespół sporządza z dochodzenia powypadkowego protokół powypadkowy, co następuje nie później niż w ciągu 14 dni od daty zgłoszenia wypadku. Uchybienie temu terminowi powoduje konieczność wyjaśnienia jego przyczyn w treści protokołu. Do protokołu powypadkowego dołącza się zapis wyjaśnień poszkodowanego i informacji uzyskanych od świadków wypadku, a także inne dokumenty zebrane w czasie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku. Prawodawca wymienia tu w szczególności pisemną opinię lekarza lub innych specjalistów, szkice lub fotografie miejsca wypadku.

Przepisy nie ustalają, w ilu egzemplarzach ma być sporządzony protokół powypadkowy. Określają jedynie, że ma być przygotowany w „niezbędnej liczbie egzemplarzy”.

Członek zespołu powypadkowego ma prawo złożyć do protokołu powypadkowego zdanie odrębne, które powinien uzasadnić. W przypadku, gdy między członkami zespołu powypadkowego wystąpią rozbieżności, o treści protokołu decyduje pracodawca.

Zespół ma obowiązek zapoznać poszkodowanego z treścią protokołu przed zatwierdzeniem przez pracodawcę. Poszkodowany ma prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym, o czym zespół powypadkowy jest obowiązany pouczyć poszkodowanego. Poszkodowany może skorzystać z prawa do wglądu do akt związanych z postępowaniem i sporządzać z nich kopie a prawo to przysługuje również członkom rodziny poszkodowanego przy wypadku śmiertelnym.

Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca - nie później niż w ciągu 5 dni od dnia jego sporządzenia. W przypadku zgłoszenia przez poszkodowanego lub członków rodziny zmarłego poszkodowanego zastrzeżeń do treści protokołu powypadkowego albo gdy protokół ten nie odpowiada warunkom określonym w przepisach, pracodawca zwraca niezatwierdzony protokół, w celu wyjaśnienia i uzupełnienia przez zespół powypadkowy. Nowy protokół powinien zostać sporządzony w terminie kolejnych 5 dni. Załącznikiem do nowego protokołu powinien być ten niezatwierdzony uprzednio przez pracodawcę.

Zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca niezwłocznie doręcza poszkodowanemu pracownikowi, a w razie wypadku śmiertelnego - członkom rodziny poszkodowanego.

W sytuacji kiedy poszkodowany pracownik lub członek rodziny pracownika, który zmarł w wyniku wypadku śmiertelnego nadal nie zgadzają się z jego treścią, przysługuje im powództwo o ustalenie treści i sprostowanie protokołu.

Świadczenia z tytułu wypadku przy pracy

Z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują świadczenia określone w przepisach ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Wśród tych świadczeń znajduje się m.in. jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Przysługuje ono w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Podkreślić należy, że świadczenie to nie przysługuje w sytuacji, kiedy mamy do czynienia z wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy.


Wypadek w drodze do pracy i w drodze z pracy

Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, uważa się zdarzenie:

  1. nagłe
  2. wywołane przyczyną zewnętrzną,
  3. które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana, przy czym uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza.

Jednocześnie ustawodawca rozszerza językowe rozumienie drogi do i z pracy również na inne sytuacje, które powinny być traktowane tak jakby chodziło o drogę do lub z miejsca zamieszkania. Dzięki temu za drogę do pracy lub z pracy uważa się również drogę do miejsca lub z miejsca innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych, zwykłego spożywania posiłków, a także odbywania nauki lub studiów.


Gdy dojdzie do wypadku w drodze do lub z pracy, poszkodowany pracownik, podobnie jak przy wypadku przy pracy, ma obowiązek powiadomić pracodawcę lub inny obowiązany z mocy art. 5 ust. 1 ustawy wypadkowej podmiot w najszybszym możliwym terminie. Ustalenie okoliczności wypadku w drodze do pracy lub z pracy jest dokonywane w karcie wypadku w drodze do pracy lub z pracy.  Pracodawca sporządza kartę wypadku po ustaleniu okoliczności i przyczyn zdarzenia, nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku. Karta powinna być sporządzona w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje poszkodowany lub członek jego rodziny, a drugi przechowuje się w dokumentacji powypadkowej. Odmowa uznania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy wymaga uzasadnienia. Uznanie zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy następuje na podstawie:

  1. oświadczenia poszkodowanego, członka jego rodziny lub świadków co do czasu, miejsca i okoliczności zdarzenia;
  2. informacji i dowodów pochodzących od podmiotów badających okoliczności i przyczyny zdarzenia lub udzielających poszkodowanemu pierwszej pomocy;
  3. ustaleń sporządzającego kartę.



Kancelaria Radcy Prawnego Marta Tadrowska w Tucholi świadczy pomoc prawną w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, w tym w sprawach dotyczących ustalenia istnienia wypadku przy pracy i sprosotowania treści protokołu powypadkowego.

źródło obrazu: pixabay.com