SK 53/22 - radcowskie opłaty za nieopłaconą pomoc prawną z urzędu niekonstytucyjne

Rozporządzenie radcowskie dotyczące kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (ponoszonych przez Skarb Państwa) zostało uznane za niezgodne z Konstytucją.


W czwartek 20 kwietnia 2023 r. w budynku Trybunału Konstytucyjnego odbyła się z udziałem mecenasa Adama Brzoszczyka rozprawa w sprawie SK 53/22 zainicjowana skargą wniesioną w moim imieniu.

Treść skargi dostępna jest TUTAJ.

Przedmiotem postępowania było zbadanie konstytucyjności przepisów rozporządzenia w sprawie kosztów pomocy prawnej należnej radcom prawnym wyznaczonym przez sąd z urzędu w sytuacji gdy przewidują wynagrodzenie poniżej stawki minimalnej określonej dla pełnomocników z wyboru.

received_929599181621288jpeg

Skarga miała na celu ochronę prawa do otrzymywania przez radców prawnych świadczących pomoc prawną z urzędu od Skarbu Państwa wynagrodzenia w wysokości co najmniej stawki minimalnej opłat za czynności radców prawnych. Odmiennie niż w uznanych za zasadne skargach w sprawach SK 78/21 (adwokackiej) oraz SK 85/22 (radcowskiej), zdecydowaliśmy nie skarżyć konstytucyjności przepisu określającego konkretną stawkę opłaty, ale, podobnie jak w przypadku poprzedniego rozporządzenia adwokackiego (SK 66/19), zaskarżony został § 4 ust. 1, odsyłający do wszystkich stawek z rozdziałów 2-4 rozporządzenia, pozwalając w ten sposób przyznawać za tzw. "urzędówki" opłaty poniżej stawek minimalnych określonych dla klientów z wyboru. 
Po przeprowadzeniu rozprawy zapadł wyrok zgodnie z którym:
§ 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z 2019 r. poz. 68, ze zm.) w zakresie, w jakim przewiduje wysokość opłaty stanowiącej koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszonej przez Skarb Państwa udzielonej przez radcę prawnego z urzędu w wysokości niższej niż stawka minimalna opłat za czynności radców prawnych określonych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265, ze zm.), wydanym na podstawie art. 225 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1166), dotyczącym stawek minimalnych w sprawach prowadzonych z wyboru, jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 zdanie drugie i art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Trybunał orzekł, że stawki wynagrodzeń radców prawnych działających jako pełnomocnicy i obrońcy ustanowieni z urzędu, w zakresie, w jakim stawki te ustalane są na poziomie niższym niż dla radców prawnych działających w takich samych sprawach, ale z wyboru są niezgodne z Konstytucją. Tym samym, dzięki temu, że zaskarżony został § 4 ust. 1, Trybunał mógł orzec o całości normy wynikającej z kilku przepisów prawa, a nie wyłącznie o konkretnej pozycji z listy stawek, która była podstawą zasądzenia wynagrodzenia w indywidualnej sprawie.

Jak czytamy w komunikacie po wyroku:
"Wyrok dotyczy zatem całej normy prawnej przewidującej listę stawek i nie ogranicza się do fragmentu normy wyrażonej w konkretnej części przepisu prawnego. Stwierdzenie niekonstytucyjności w tak ograniczonym zakresie przeczyłoby w tym wypadku celowi oraz istocie kontroli hierarchicznej zgodności norm prawa z Konstytucją."

(całość komunikatu tutaj: strona TK). 


Wyrok odnosi się do wszystkich kategorii spraw, w których stawka minimalna z urzędu została ustalona w wysokości poniżej stawki minimalnej z wyboru. Chodzi zarówno o sprawy rozpatrywane na podstawie kodeksu postępowania cywilnego, kodeksu postępowania karnego, kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, czy prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Skarb Państwa nie może być uprzywilejowanym względem klientów z wyboru płatnikiem wynagrodzeń pełnomocników. Skarb Państwa powinien za pomoc prawną z urzędu płacić radcy prawnemu co najmniej tyle samo ile Minister Sprawiedliwości wymaga, aby pobrać od klienta z wyboru.

Stwierdzenie niezgodności z Konstytucją zapadło jednogłośnie w składzie trzyosobowym: Piotr Pszczółkowski, Jakub Stelina, Bartłomiej Sochański. 

received_879926236434099jpeg

Dokumenty sprawy znajdują się na stronie https://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/Sprawa?
cid=1&sprawa=25905.



Kancelaria Radcy Prawnego Marta Tadrowska-Brzoszczyk
ul. Główna 34, Tuchola