Alimenty - ustalenie, zmiana, uchylenie

Obowiązkiem alimentacyjnym stosownie do przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nazywamy obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. 

---

Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku (art. 133 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Kogo obciąża obowiązek alimentacyjny?

Obowiązek alimentacyjny obciąża:

1. w pierwszej kolejności - współmałżonka osoby uprawnionej, współmałżonka osoby uprawnionej znajdującej się w separacji, byłego współmałżonka osoby uprawnionej po rozwodzie, byłego współmałżonka osoby uprawnionej po unieważnieniu małżeństwa, ojca dziecka pozamałżeńskiego wobec ciężarnej matki;
2. w drugiej kolejności zstępnych uprawnionego, przy czym ojczym/macocha może żądać świadczeń alimentacyjnych od pasierba, o ile przyczyniał/-a się w zakresie wychowania i utrzymania pasierba, a jego/jej żądanie odpowiada zasadom współżycia społecznego, warunkiem zaistnienia odpowiedzialności alimentacyjnej zstępnego jest posiadanie przez zstępnego możliwości zarobkowych i majątkowych do utrzymania uprawnionego;
   
3. w trzeciej kolejności wstępnych uprawnionego, przy czym pasierb może żądać świadczeń alimentacyjnych od ojczyma/macochy, o ile żądanie odpowiada zasadom współżycia społecznego;
4. w czwartej kolejności rodzeństwo uprawnionego, przy czym zobowiązany w stosunku do rodzeństwa może uchylić się od świadczeń alimentacyjnych, jeżeli są one połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla niego lub dla jego najbliższej rodziny.

Obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych bliższych stopniem przed krewnymi w dalszym stopniu, a w przypadku krewnych znajdujących się w tym samym stopniu - proporcjonalnie w stosunku do ich możliwości zarobkowych i majątkowych.

Dochodzenie należności alimentacyjnych i ich wysokość

Chcąc dochodzić alimentów na drodze sądowej należy skierować do właściwego sądu rejonowego pozew o alimenty. Strona dochodząca alimentów oraz pozwana o obniżenie alimentów nie mają obowiązku uiszczania opłaty sądowej od pozwu i dalszych kosztów sądowych.

Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego; w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego.

Zasądzając alimenty sąd pierwszej instancji z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, a co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa za okres nie dłuższy niż za trzy miesiące. Tytułowi egzekucyjnemu, zasądzającemu alimenty, sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu. Tytuł wykonawczy doręcza się wówczas wierzycielowi z urzędu.

Rozstrzygnięcie o tym, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania wspólnego małoletniego dziecka, stanowi obligatoryjny element wyroku rozwodowego.

W sprawie o alimenty skarga kasacyjna jest niedopuszczalna.

Roszczenia o świadczenia alimentacyjne przedawniają się z upływem 3 lat (art. 137 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Podwyższenie/obniżenie alimentów

Stosownie do treści art. 138 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. W takiej sytuacji należy wnieść pozew o obniżenie alimentów lub pozew o podwyższenie alimentów.

Podstawą orzeczenia nie powinno być ponowne badanie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego, ale ocena ich zmiany w odniesieniu do czasu, kiedy wydawane było ostatnie orzeczenie o alimentach. Pod uwagę należy wziąć także m.in. możliwości samodzielnego zaspokajania potrzeb przez uprawnionego (co może, ale nie musi wiązać się z osiągnięciem pełnoletności), czy stan rodzinny zobowiązanego do alimentacji, wyjście uprawnionego z niedostatku, powstanie nadmiernego uszczerbku dla rodziców świadczących alimenty na rzecz pełnoletniego dziecka, brak starań pełnoletniego dziecka w uzyskaniu samodzielności w przypadku alimentów świadczonych przez jego rodziców.

Uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego

Zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie dotyczy to obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka (art. 144(1) Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

W stosunku do rodzeństwa zobowiązany może uchylić się od świadczeń alimentacyjnych, jeżeli są one połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla niego lub dla jego najbliższej rodziny.

Uchylenie się następuje co do zasady przed sądem w efekcie rozpoznania pozwu o uchylenie obowiązku alimentacyjnego.

---

Jeżeli są Państwo zainteresowani zleceniem Kancelarii reprezentacji w sprawie dotyczącej alimentów, zapraszam do kontaktu - radca prawny Marta Tadrowska-Brzoszczyk.

---